Urzedów - www.urzedow.pl

Piec garncarski znajduje się w zachodniej części Bęczyna, w pobliżu rozwidlenia dróg prowadzących w kierunku Mikuszewskiego, Chruślanek Józefowskich oraz Natalina. Jest otoczony przez wysokie drzewa liściaste i krzewy, a teren wokół pieca ma znaczne spadki, zwłaszcza w kierunku wschodnim i północno-wschodnim. Pracownia garncarska właścicieli znajduje się około 100 metrów na południe od pieca. Piece do wypału ceramiki były zazwyczaj budowane w miejscach, gdzie występowały bogate złoża glin garncarskich, charakteryzujących się odpowiednimi właściwościami, takimi jak tłustość i ciągliwość. Bęczyn, będący przedmieściem Urzędowa, od wieków średnich pełnił rolę centrum garncarstwa w tej okolicy. W 1565 r. w Urzędowie pracowało 25 garncarzy, a w Bęczynie było ich pięciu. O rozwoju i znaczeniu tego rzemiosła świadczy również sytuacja z połowy XIX w., kiedy w Urzędowie i Bęczynie było łącznie 43 garncarzy, przy populacji Urzędowa wynoszącej około 3600 osób. W początkach XX stulecia liczba garncarzy wynosiła 40, a w 1926 r. – 36. Przed II wojną światową było ich 25, a po wojnie, w 1948 r., pozostało tylko 10, w 1991 r. – 3. Ostatni są przedstawiciele rodziny Gajewskich. Należą oni do wielopokoleniowej rodziny garncarzy. Rodzina Gajewskich od wielu pokoleń korzysta z omawianego pieca garncarskiego, który jest jedynym zachowanym egzemplarzem tego typu w regionie (dawniej istniało 14 takich pieców, z czego 7 w latach 60. XX w.). Przykład przywiązania do tradycji oraz dbałości o nią stanowi „Izba Tradycji", urządzona w jednym z pomieszczeń pracowni, w której przechowywane są pamiątki oraz wyroby garncarzy. Zachowany piec należy do dość archaicznych, prostych konstrukcji. Jego umiejscowienie pod ziemią umożliwia stosunkowo łatwe osiąganie i utrzymywanie ciągu, a tym samym wysokich temperatur (około 1100°C) podczas wypału. Piec ten doskonale nadaje się do wypału tzw. siwaków – ceramiki nie szkliwionej o ciemnym zabarwieniu. Budowla składa się z dwóch głównych części, różniących się przeznaczeniem, konstrukcją i użytym materiałem. Jedna część to pomieszczenie składu opału i osłony paleniska, a druga to właściwy piec (palenisko, komora wypałowa, przewody grzewcze). Budynek składu opału przylega do pieca od strony wschodniej i tworzy zadaszenie nad paleniskiem. Jest częściowo zagłębiony w gruncie. Dwuspadowy dach składu opału jest pokryty blachą stalową oraz papą, a posadzka częściowo jest ceramiczna, a częściowo gruntowa. Drzwi do składu są drewniane, deskowe. Piec właściwy jest całkowicie zagłębiony w gruncie. W przekroju poprzecznym ma kształt „gruszkowaty". Z jednej strony znajduje się mały otwór paleniska, a z drugiej, u góry, duży owalny otwór służący do załadunku komory wypałowej oraz odprowadzania spalin. Ściany pieca są murowane z kamienia wapiennego, a otwór załadowczy wykończony został cegłami. Pojemność pieca wynosi około 1000 sztuk naczyń 2-litrowych. Budynek składu opału ma wymiary 300 x 390 cm, a jego wysokość w okapie wynosi około 145 cm, a w kalenicy 220 cm. Proces wypałowy jest szczególnie odpowiedni dla tzw. siwaków, które wypala się przez co najmniej 6 dni w zamkniętej komorze, bez dostępu powietrza i odprowadzania spalin (atmosfera redukcyjna). Piec nie posiada żadnych nowoczesnych urządzeń technicznych ani instalacji. Był wielokrotnie remontowany, głównie w zakresie konserwacji paleniska, naprawy ścian komory wypałowej i utrzymania drożności kanałów grzewczych.